Tanie pokoje na wczasy

Utrwalenie się Polskiej Świadomości Narodowej na Pomorzu Gdańskim

27 August 2013r.

UTRWALENIE SIĘ POLSKIEJ ŚWIADOMOŚCI NARODOWEJ NA POMORZU GDAŃSKIM W DOBIE ROZDROBNIENIA FEUDALNEGO Emancypacja księstwa gdańskiego po r. 1227 tylko na krótki czas zerwała prastarą wspólnotę życia politycznego, łączącą tę ziemię z resztą kraju. Już za czasów Mściwoja II (1266—1294) rosnące zagrożenie zewnętrzne ze strony Brandenburczyków i Krzyżaków oraz coraz silniej utrwalające się związki ekonomiczne Pomorza gdańskiego z Wielkopolską i Kujawami wskrzesiły ponownie dawniejszą wspólnotę życia politycznego, a w następstwie przyspieszyły tutaj proces dojrzewania polskiej świadomości narodowej. Jakkolwiek nieznaczna część możnowładztwa pomorskiego, która pochodziła głównie z ziemi słupskosławieńskiej (Swięcowie) lub z terenu Prus (Dziwan, syn Wajsyla), była Zwolennikiem przezywającego się rozdrobnienia, to jednak większość ^erzy i duchowieństwa - o stanowisku chłopów nie mamy wiadomości - ciążyła świadomie do polskiej kultury**. Wyrażało się to przede wszystkim w całkowitym przyswojeniu sobie ustroju społecznego Polski centralnej. Cała administracja, skarbowość i sądownictwo były urządzone na wzór polski. Wszystkie urzędy, przede wszystkim urzędy centralne, jak wojewodowie, kasztelanowie, nazywały się tutaj podobnie i podobne posiadały kompetencje. Całe południowe Pomorze mówiło |(Z polska"; jedyme w połnoco-zachodniej części, obejmującej łącznie z ziemią słupsko-sławienską rdzeń terytorialny księstwa, mówiono narzeczami słowińsko-kaszubskimi, bardzo zbliżonymi do gwar wielkopolskich i kujawsko-mazowieckich. Były to gwary właściwe dla Pomorza. Okolice te „spolszczyły się" dopiero w XVI—XIX w kiedy na podłożu prądów reformacyjnych, a następnie powstającej świadomości narodowej silniej wykrystalizowały się więzy miejscowej ludności z narodem polskim. Wtedy nie było już żadnej wątpliwości, że ludność mówiąca narzeczem słowińsko-kaszubskim mówi językiem polskim W okresie rozdrobnienia feudalnego różnice gwarowe nieco się pogłębiły. Zasadniczy zasób słów i budowa gramatyczna pozostały jednak te same. Poza tym należy pamiętać, że narzecza nie odgrywały roli kryterium decydującego o odrębności narodowej w oderwaniu od innych elementów składających się na to pojęcie. Już współcześni pojmowali taką wspólnotę narodową znacznie szerzej, wliczając do niej przynależność do jednego przodującego organizmu państwowego (w danym wypadku było nim Królestwo Polskie) dalej zgodność obyczaju i zwyczaju (kultury materialnej, ustroju i prawa, kultu itp.) oraz na ostatku wspólnotę języka. Najdoskonalszym odzwierciedleniem polskiej świadomości narodowej na Pomorzu gdańskim są akta procesu polsko-krzyżackiego z r. 1339, na którym kilkudziesięciu świadków z rozmaitych sfer ówczesnego społeczeństwa wyraziło swoj pogląd na zagadnienie polskości Pomorza. Byli wśród nich także i Kuj"aw Zan*e Zbie9H SP°d rZądÓW krZYŻackich na teren Wielkopolski Znamienne są ich wypowiedzi o ostatnim księciu pomorskim Mściwoju II. Mowi się o nim w tych zeznaniach, że „był on i miał się za PoSa" (kierat et nit Polonus) albo że „był on Polakiem i księciem Królestwa Polskiego" (quit fuit Polonus et dux de regno Polonie) Szczególne Taś znaczenie mają słowa spokrewnionego z pomorskim'rodem ^ców s. 1030 iT' DZieie PrUS Kró/eWSkiC*' • Tow. Nauk. w Toruniu", 1915. t. XXII. Plotra z Radzimia, który zeznał, że Mściwoj za życia swego miał się 2a tak z języka i obyczajów, jak i ze stosowania prawa i uważał się fatsze za przynależnego do Królestwa Polskiego i mieszkającego W ob. r^bTe tegoż królestwa" (gai lingua et moribus ac leg.bus se tenebat tam guam Polonus et semper de regno Polonie et mira iPsum regnum). Rów. 107. Średniowieczne mury miejskie w Pyrzycu. G. Dorka, Urgeschichte des W-izacker-Kreises Pyritz, Szczecin 1939, tabl. 59 (dolna). nież o mieszkańcach tej ziemi jeden ze świadków stwierdza, „że jeden i ten sam język jest na Pomorzu, co i w Polsce, ponieważ wszyscy ludzie wspólnie tam mieszkający mówią po polsku" (quod una et eadem lingua esł in Pomerania et in Polonia, quia omnes homines communiter habitan-tes in ea locuntur polonicum) 6S. Trzeba dodać, że na Pomorzu sławień-skim zachował się jeden z najstarszych napisów w języku pomorskim z r. 1304, który brzmi w autentycznym tekście: Universis Christo fideli- 65 R, Gródecki, Polska świadomość narodowa na Pomorzu na przełomie XIII i XIV wieku, „Jantar", 1938, 2, s. 9 i n. (cytaty z Lites ac res gestae, przyp. 59). ad ąuos presens scriptum pervenerit, Venzeke prawi curriwi sin de Mikowe lelicitatem in dommo sempiternam (Wszystkim w Chrystusie prnym- do których doJdzie niniejsze pismo, szczęśliwość wieczną Panu przesyła Więcko prawej krwi syn dziedzica z Sulechowa) «• potwierdza on słuszność słów wyrzeczonych w cytowanych wyżej ze- ^prfeczeństwo polskie posiadało pełną świadomość tego, że również Pomorze zachodnie należy do Królestwa Polskiego i że ludność tamtej-jest częścią narodowości polskiej. Najdobitniej wyraził te poglądy znany interpolator Kroniki Wielkopolskiej z połowy XIV w., który dowodził przynależności Pomorza i krajów zaodrzańskich do pierwotnego królestwa lechickiego, tj. polskiego. Jego zdaniem,, książęta pomorscy wywodzili się od Bolesława i Kazimierza, synów Leszka III07. Z tymi poglądami walczył na Pomorzu brat Angelus ze Stargardu, dowodząc w osobnym traktacie Notula satis notabilis de Pomeranorum, Stetinen-sium ac Rugie principatu, że Pomorze zawsze było niezawisłe i nie należało do Królestwa Polskiego i że biskupstwo kamieńskie nie wchodziło w obręb archidiecezji gnieźnieńskiej i dlatego ludność tamtejsza nie jest zobowiązana do płacenia świętopietrza68. Memoriał brata Angelusa, pochodzącego z mieszczańskiego klasztoru augustianów, pokazuje, do jakiego stopnia powiązania ekonomiczne i demograficzne miast pomorskich z hanzeatami, a feudałów miejscowych z rycerstwem niemieckim, zdołały osłabić łączność Pomorzan z królestwem i z narodowością polską. Odstawanie od narodowości polskiej nie oznaczało jeszcze powstania nowej świadomości narodowej, niemieckiej, ale było bardzo ważnym krokiem na drodze do tworzenia się separatyzmu zachodniopomorskiego o niezdecydowanym j eszcze obliczu narodowościowym. ~VJ ślad za tym szło również zakłócenie dotychczasowego rozwoju świadomości narodowej oraz wytwarzała się o wiele większa podatność na procesy wynarodowienia, tj. germanizacji.

wczasy, historia, atrakcje, przyroda, wakacje, pomorze, Pomorze Gdańskie, Pomorzanie, Wczasy, Polska